Doğayı Korumanın Yeniden Tanımlanması: Hayvanlar ve İnsanlar Birlikte Gelişiyor

Koruma hareketinin merkezinde temel bir gerçek yatar: Yanında yaşayan insanların korunmasını sağlamadan yaban hayatını etkili bir şekilde koruyamayız. Gezegenin biyolojik çeşitliliği, en vahşi köşelerinde yaşayan topluluklarla derin bir bağlantıya sahiptir. Bu topluluklar ile topraklarını paylaştıkları hayvanlar arasındaki derin bağa defalarca tanık oldum. Bu bağlantı, korumacılığın tepeden inme bir girişim değil, doğayla uyum içinde yaşayanların yürüttüğü iş birliğine dayalı bir çaba olduğu gerçeğini pekiştirir.

IFAW'da (Uluslararası Hayvan Refahı Fonu, https://www.ifaw.org/international ), yerel toplulukların yaban hayatı koruma mücadelesinde seyirci olmadıklarını, çoğu zaman mücadeleye öncülük eden kritik paydaşlar olduklarını her zaman anladık ve bu ilke doğrultusunda faaliyet gösterdik. Nesilden nesile aktarılan bilgi birikimleri çoğu zaman göz ardı ediliyor, oysa aslında inanılmaz bir deneyim ve bilgelik kaynağı görevi görüyor. Yaban hayatıyla iç içe yaşayanlar geliştikçe, ekosistemleri ve içinde yaşayan yaban hayatı da gelişir. Dolayısıyla, bu topluluklarla çalışmak, IFAW'ın on yıllardır koruma yaklaşımının temel taşlarından biri olmuştur. Bu, yalnızca bir farklılaşma noktası değil, aynı zamanda koruma felsefemizin temel bir ilkesidir.

Kişisel Bir Düşünce: Beklenmedik Bağlantılar

Sahada onlarca yıl geçirdikten ve küresel bir koruma örgütünün başında bulunduktan sonra, koruma başarısının genellikle yaban hayatıyla iç içe yaşayan insanları dinlemeye, gerçekten dinlemeye bağlı olduğu açıktır. Bu yılın başlarında Kenya'dayken, hükümet yetkilileri ve yerel halkla bir araya gelerek insan-yaban hayatı çatışmasının temel nedenlerini ve çözüm arayışını görüştüm. Yanıtları aydınlatıcıydı:

• su

• Gıda güvenliği

• Ve bekleyin...okul ücretleri.

  
  

İlk ikisi bekleniyordu ama üçüncüsü gerçekten sürpriz oldu. Okul ücretlerinin insan-yaban hayatı çatışmasıyla ne alakası var? İlk başta alakasız görünebilir, ancak biraz daha dinleyince cevap netleşti. Çocuklarının eğitimi için (örneğin okul ücretleri) para toplamanın yollarını arayan ebeveynler, genellikle normalde kaçınacakları yaban hayatıyla etkileşime girmek zorunda kalıyorlar. İster kaynak toplamak için korunan alanlara tecavüz etmek, ister ne yazık ki yasadışı yaban hayatı faaliyetlerine başvurmak olsun, finansal kaynak sağlama baskısı hem insanlar hem de hayvanlar üzerinde muazzam bir etkiye sahip. Bu, korumacılığın yalnızca yaban hayatını kurtarmakla ilgili olmadığını, aynı alanı paylaşan toplulukların daha geniş ihtiyaçlarını karşılamakla ilgili olduğunu acı bir şekilde hatırlatıyor. IFAW'da misyonumuz, hayvanların ve insanların evimiz dediğimiz yerde birlikte geliştiği bir dünya yaratmaktır. Bu vizyonu gerçeğe dönüştürmek için, özünde bu topluluklara yöneliyor ve onlardan öğrenme fırsatı istiyoruz. Nihayetinde masalarında bir yer kazanabilmek için güvenlerini kazanmak için çalışıyoruz. Mücadelelerini ve deneyimlerini dinleyerek, hem yaban hayatını hem de insan hayatını koruyan kalıcı çözümler bulmak için iş birliği yapıyoruz.

Azzedine Downes, with colleagues at IFAW in East Africa signing an MoU with the Governor of Taita Taveta County, H.E. Andrew Mwadime to advance community conservation in the Tsavo Conservation Area, and safeguard connectivity of habitats in the Southern Rangelands. ©IFAW

Hayranlık Dolu Bir An: "Cennet Bahçesi"

IFAW'ın yerel geleneksel liderlerle yoğun bir şekilde iş birliği yaptığı Afrika'ya yaptığım son seyahatte, gerçekten aklımdan çıkmayan bir an yaşadım. Komşu bir ülkeden liderlerden biri, iş birliğimizin sonuçlarını gözlemlemek için bize katıldı. Fillerin zarif bir şekilde araziyi geçişini izlerken yanımızda dururken, yakınlardaki insanların barış ve saygıyla alanı paylaştıklarını gördü; bu, bir arada yaşamanın canlı bir kanıtıydı. Duygulandığım belliydi, gözleri yaşlarla doldu ve bana dönüp "Burası Cennet Bahçesi olmalı," dedi.

Bu, IFAW'ın vizyoner Room to Roam girişimiyle tam olarak neyi başarmaya çalıştığımızı gösteren ilham verici bir andı: Fillerin insan faaliyetlerinden rahatsız edilmeden, her zaman olduğu gibi temel tür olarak özgürce dolaşabilmeleri için yaşam alanlarını birbirine bağlamak ve toplulukların onlarla birlikte uyumlu bir denge içinde yaşamalarını sağlamak.

Elephant calves playing together in their herd at Amboseli National Park. ©IFAW, Photographer: Barbara Hollweg

Zorlukların Ortasında Umut Bulmak

Günümüzde yaban hayatının karşı karşıya olduğu zorluklar çok sayıda ve göz korkutucu: kaçak avlanmadan yaşam alanı kaybına, iklim değişikliğinin artan etkilerine kadar, bunlardan sadece birkaçı. Buna her gün gördüğümüz acımasız manşetlerin durmaksızın akışını da ekleyin. Çok geç olduğunu, değişim penceresinin kapandığını veya akıntının mücadeleye devam etmek için çok güçlü olduğunu hissetmek kolaydır. Ama sizden umutsuzluğa direnmenizi rica ediyorum. Gerçek şu ki, attığımız her adım, ne kadar küçük olursa olsun, bir değişim dalgası yaratma potansiyeline sahiptir. Umut sadece bir his değil, aynı zamanda harekete geçmeye ilham veren ve bizi daha iyi bir gelecek hayal etmeye zorlayan güçlü bir katalizördür.

Dünyanın dört bir yanındaki bireylerin ve toplulukların eylemleriyle umudun canlandığına tanık oldum. Bugün bunu, yaban hayatını kültürlerinin ve ekonomilerinin ayrılmaz bir parçası, korunması ve değer verilmesi gereken bir şey olarak gören Doğu Afrika'daki Maasai topluluklarına baktığımda görüyorum. Bunu, kaplanları ve yaşam alanlarını gece gündüz korumak için nöbet tutan Hindistan'daki Yaban Hayatı Koruyucuları'nda görüyorum. Aynı şeyi, kutup ayılarını iklim değişikliğinin tehditlerinden korumak için geleneksel bilgiyi modern bilimle harmanlayan Kanada'nın Arktik bölgesindeki Yerli topluluklarda da görüyorum. Değişime ilham veren ve bizi uyumlu bir geleceğe bir adım daha yaklaştıran şey, bu gibi yerel toplulukların umudu ve kararlılığıdır.

Bu hikâyeler bize ilerlemenin her zaman büyük sıçramalarla gelmediğini hatırlatıyor. Çoğu zaman, en derin değişimlere yol açan küçük ve istikrarlı adımlardır. Korumacılık, her sorunu bir gecede çözmek değil, gelecekte bir şeyin değerini anlamak anlamına gelir. Diktiğiniz ağacın gölgesinde asla oturamayabilirsiniz, ancak yine de dikmelisiniz; çünkü doğru olan budur.

Hayati Bir Ortaklık: Yaban Hayatı ve Korumayla Birlikte Yaşayan İnsanlar

Yaban hayatını izole koruma alanlarında, rezervlerde veya hatta belirlenmiş koruma alanlarında korumak artık yeterli değil. Yaban hayatı kuşatılıp kontrol altına alınamaz. Gerçek şu ki, tıpkı insanlık gibi, yaban hayatının da dolaşmak için alana ihtiyacı var. Bu nedenle, bu türlerle birlikte yaşayan insanların, onları kurtarma misyonunda seyirci değil, aktif katılımcılar olmalarını sağlamalıyız.

Bu ortaklığın güçlü bir örneği, IFAW'ın filler, aslanlar ve gergedanlar gibi yaban hayatının uçsuz bucaksız coğrafyalarda özgürce dolaştığı Doğu Afrika'daki Yerli Maasai topluluklarıyla yaptığı çalışmalardır. İnsan-yaban hayatı çatışmasının bir zamanlar yaygın olduğu, çiftçilerin ve çobanların geçim kaynakları için endişe duyduğu ve kaçak avcılığın trajik bir gerçeklik olduğu bölgelerde, arazi kiralama anlaşmaları gibi dönüştürücü girişimleri destekledik. Bu çabalar, kaçak avcılıkla mücadele programları ve sürdürülebilir turizm geliştirmeyle bir araya gelerek, çatışmayı ortak bir yönetim anlayışına dayalı bir arada yaşama dönüştürdü. 29.000 dönümlük Illaingarunyoni Koruma Alanı gibi koruma alanlarının kurulması, öne çıkan bir başarıdır. Bu koruma alanı, yaklaşık 2.200 nesli tükenmekte olan Afrika savana filinin Amboseli ve Loita-Maasai Mara ekosistemi arasında göç etmesi için son doğal geçit görevi görerek bu kritik koridoru korur ve bu görkemli hayvanların hayatta kalmasını sağlar.

Bu topluluklar için, bir zamanlar ekinler ve hayvanlar için bir tehdit olarak görülen filler ve aslanlar, artık hem kültürlerinin hem de ekonomilerinin ayrılmaz bir parçası olan hazineler olarak görülüyor. Bu başarı, dışarıdan dayatılan koruma fikirleriyle elde edilmedi. Aksine, Maasai halkının toprak ve hayvanlarla olan derin bağlarına saygı duyularak ve bu bağların üzerine inşa edilerek sağlandı.

IFAW's Bernard Tulito (second from left) and Evan Mkala (center) reviewing the signatures of community members who signed the lease for Kitenden Conservancy. ©DonalBoyd

Harekete Geçme Çağrısı

Destekçilerim sık sık bana "Bağışlarımın doğrudan hayvanlara gitmesini nasıl sağlayabilirim? İnsanlara yardım etmekle ilgilenmiyorum." diye soruyor. Cevabım basit: İnsanlar olmadan korumacılık var olamaz. Onlar yaptığımız işin, önlenmesine yardımcı olduğumuz suçun ve sağlanmasına yardımcı olduğumuz uzun vadeli sonuçların ön saflarında yer alıyorlar. Bugün bir hayvanı kurtarabiliriz, ancak gelişen yaşam alanları ve yerel topluluklarla uyumlu bir birliktelik olmadan yaban hayatının geleceği belirsiz kalacaktır. Bir hayvanı kurtarmak, korumacılığın kritik ilk bileşenidir; yaşayabileceği güvenli bir yer sağlamak ise ikinci bileşendir. Uzun vadeli başarı için bu iki bileşenin uyum içinde olması gerekir. İlerlemeye devam etmek için, bu yerel toplulukların seslerini destekleme ve yükseltme taahhüdümüzü derinleştirmeliyiz. Bu, eğitime yatırım yapmak, ortaklıklar kurmak ve korumacılığın faydalarının yaban hayatına en yakın olanlara ulaşmasını sağlamak anlamına gelir.

IFAW'ın çalışmaları bitmediği için bitmiyor. Sonuçları nesiller boyu yankılanacak kritik bir çalışma. Gezegenin veya zengin biyolojik çeşitliliğinin yok olmasını kabul etmeyi reddediyorum. Hem ortak gezegenimizin hem de kendi varlığımızın devamı için çok fazla şey tehlikede.